O ECSA ξεκινάει τη λειτουργία μιας νέας ομάδας εργασίας για την επιστήμη των πολιτών σε περιοχές που πλήττονται από ένοπλες συγκρούσεις

Katerina Zourou
May 14, 2025, 8:30 a.m.

Co-autors: Anna Berti Suman and Doug Weir

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Επιστήμη των Πολιτών (ECSA) ξεκινάει τη λειτουργία μιας νέας ομάδας εργασίας για να εξετάσει και να προωθήσει τη χρήση της επιστήμης των πολιτών σε περιοχές που πλήττονται από ένοπλες συγκρούσεις. Η Anna Berti Suman και ο Doug Weir εξηγούν γιατί συστάθηκε η νέα ομάδα και πώς μπορείτε να συνεισφέρετε.

Η δυναμική της επιστήμης των πολιτών σε εμπόλεμες περιοχές

Οι ένοπλες συγκρούσεις και η ανασφάλεια μπορούν να βλάψουν άμεσα το φυσικό περιβάλλον, να δημιουργήσουν και να επιτείνουν κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που μπορούν να ενθαρρύνουν δραστηριότητες που βλάπτουν το περιβάλλον ή να οξύνουν τις συνέπειές τους. Αυτές οι ίδιες συνθήκες συχνά εμποδίζουν την έρευνα για την περιβαλλοντική αλλαγή, καθώς επίσης και για προϋπάρχοντα περιβαλλοντικά ζητήματα, αφήνοντας τις ήδη ευάλωτες κοινότητες και τα οικοσυστήματα εκτεθειμένα σε μεγαλύτερο κίνδυνο.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 15 ετών, η γεωπαρατήρηση και η ευφυΐα ανοικτού κώδικα έχουν βελτιώσει ραγδαία την κατανόησή μας για τις περιβαλλοντικές διαστάσεις των ενόπλων συγκρούσεων και της ανασφάλειας, οδηγώντας σε αλλαγή πολιτικών και ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για δεδομένα πεδίου. Η ανάγκη για τυποποιημένες μεθοδολογίες συλλογής δεδομένων αναγνωρίστηκε από ένα ψήφισμα του 2024 της Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον. Η υλοποίησή του είναι σε εξέλιξη και περιλαμβάνει την εξέταση μεθοδολογιών για την επιστήμη των πολιτών.   

Η συμμετοχική έρευνα μπορεί να βοηθήσει ώστε να καλυφθεί το ευρέως αναγνωρισμένο κενό στη συλλογή περιβαλλοντικών δεδομένων σε σχέση με τις ένοπλες συγκρούσεις. Πράγματι, πρόσφατα παραδείγματα από την Ουκρανία, την Κολομβία και άλλές ζώνες συγκρούσεων αποτυπώνουν πώς οι μελετητές χρησιμοποιούν ήδη μεθοδολογίες συμμετοχικής έρευνας χαμηλού κόστους για να τεκμηριώσουν την περιβαλλοντική αλλαγή σε περιοχές όπου τα επίσημα συστήματα παρακολούθησης έχουν χαθεί ή υποβαθμιστεί. Τέτοιες εργασίες είναι σε εξέλιξη διεθνώς εδώ και αρκετά χρόνια αλλά με σχετικά περιορισμένη επίσημη αναγνώριση. Πιστεύουμε ότι οι συμμετοχικές προσεγγίσεις θα μπορούσαν να διαδραματίσουν ένα σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της πρόσβασης σε περιβαλλοντικές πληροφορίες σε αυτές τις περιοχές, ενδυναμώνοντας τις κοινότητες στη λήψη περιβαλλοντικών αποφάσεων και συνεισφέροντας σε πρωτοβουλίες λογοδοσίας.

Η έμφαση προς την κατεύθυνση της μεγαλύτερης λογοδοσίας ενθαρρύνεται από τις πρόσφατες και αναδυόμενες βελτιώσεις στα εφαρμοστέα νομικά πλαίσια, όπως τις επικαιροποιήσεις στο διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, το νέο νομικό πλαίσιο  για την προστασία του περιβάλλοντος σε σχέση με τις ένοπλες συγκρούσεις, νέα κριτήρια επιλογής περιβαλλοντικών υποθέσεων από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, και την ολοένα και πιο εντατική εκστρατεία να αναγνωριστεί το διεθνές έγκλημα της οικοκτονίας. Tο αναφερόμενο νομικό πλαίσιο αναγνωρίζει ολοένα και περισσότερο τον κεντρικό ρόλο των τοπικών πληθυσμών, των γνώσεών τους και της συμμετοχής τους για την προστασία του περιβάλλοντος. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι επιτακτική ανάγκη να υποστηρίξουμε μεθοδολογίες κατάλληλες να εφαρμοστούν απο τα δίκτυα σε εμπόλεμες περιοχές, τους φορείς και τις διαδικασίες που επιτρέπουν σε αυτές τις πρακτικές να προσφέρουν αποδείξεις για περιβαλλοντικές ζημιές που προκαλούνται από τον πόλεμο.  

Ο ECSA και οι στόχοι της ομάδας εργασίας

Το όραμα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Επιστήμη των Πολιτών (ECSA) είναι ένας κόσμος όπου οι άνθρωποι ενδυναμώνονται για να κάνουν μια θετική αλλαγή μέσω της επιστήμης. Ο Οργανισμός εργάζεται για να κάνει την επιστήμη και την έρευνα ανοικτή, προσβάσιμη και χρήσιμη σε όλους. Ο Οργανισμός υποστηρίζει ακόμα την ανάπτυξη μεθοδολογιών και συμβάλλει στην ανάπτυξη ικανοτήτων, ενώ οι ομάδες εργασίας του συγκροτούνται από τη Γενική Συνέλευση και εκτελούν το στρατηγικό σχεδιασμό του.

Με τις περισσότερες ένοπλες συγκρούσεις σε εξέλιξη από κάθε άλλη φορά μετά το Β’ο Παγκόσμιο Πόλεμο -συγκρούσεις που εντείνουν και επιδεινώνουν τις παγκόσμιες κρίσεις κλιματικής αλλαγής, την απώλεια της βιοποικιλότητας, την ερημοποίηση και ρύπανση- η βελτίωση των διαδικασιών συλλογής δεδομένων είναι ζωτικής σημασίας. Η επιστήμη των πολιτών πρέπει να αποτελεί μέρος της ευρύτερης λύσηςκαθώς μπορεί να συνεισφέρει στην ανάδειξη ιστοριών και στην ευαισθητοποίηση, να ενδυναμώσει κοινότητες που πλήττονται από ένοπλες συγκρούσεις και να βελτιώσει το διάλογο μέσα σε αυτές και μεταξύ αυτών. Ως εκ τούτου, προτείναμε τη συγκρότηση μιας ειδικής ομάδας εργασίας για να συνεισφέρει προς την ανάπτυξη των κατάλληλων μεθοδολογιών και καθοδήγηση για την επιστήμη των πολιτών σε περιβάλλοντα που αντιμετωπίζουν τέτοιες προκλήσεις (ένοπλες συγκρούσεις). 

Η νέα ομάδα εργασίας έχει μια σειρά από στόχους, με κυριότερο τη διερεύνηση της τρέχουσας και μελλοντικής δυναμικής της επιστήμης των πολιτών σε περιοχές που πλήττονται από ένοπλες συγκρούσεις. Τα μέλη της θα εργαστούν επίσης για να εντοπίσουν τις τρέχουσες και αναδυόμενες καλές πρακτικές και να συνεισφέρουν προς την ανάπτυξη μιας κοινότητας πρακτικής. Αν θέλουμε η επιστήμη των πολιτών να αξιοποιήσει τη δυναμική της και να συνεισφέρει στις διεθνείς προσπάθειες βελτίωσης της τεκμηρίωσης της περιβαλλοντικής αλλαγής σε περιοχές που πλήττονται από ένοπλες συγκρούσεις, είναι καθοριστικό να εντοπίσουμε μεθοδολογίες που είναι κατάλληλες για το πλαίσιο αυτό και να παρέχουμε καθοδήγηση για να βελτιώσουμε την αποτελεσματικότητα των ερευνητικών μεθοδολογιών, την ασφάλεια των συμμετεχόντων και να ενισχύσουμε τον αντίκτυπο των συλλεχθέντων δεδομένων, μεταξύ άλλων και σε δικαστικές ρυθμίσεις. 

Επιθυμούμε, επίσης, να συνεργαστούμε με μια σειρά από ενδιαφερόμενους φορείς που είναι ενεργοί σε τέτοια περιβάλλοντα, για παράδειγμα ανθρωπιστικές οργανώσεις ή οργανώσεις δράσης κατά των ναρκών, καθώς επίσης και με τοπικές και εθνικές αρχές. Με το βλέμμα στραμμένο στην αυξανόμενη δημόσια απαίτηση για μεγαλύτερη λογοδοσία απέναντι στις περιβαλλοντικές ζημιές που προκαλούνται από τις ένοπλες συγκρούσεις, η ομάδα θα διερευνήσει επίσης τις νομοθετικές, δικαστικές και αποδεικτικές πτυχές της επιστήμης των πολιτών και τις δυνατότητές της σε αυτά τα πλαίσια. 

Ποιος μπορεί να συνεισφέρει στη νέα ομάδα εργασίας;

Μόνο οι πρόεδροι της ομάδας εργασίας πρέπει να είναι μέλη του ECSA, και άτομα που δεν είναι μέλη του ECSA μπορούν να παρακολουθησουν τις  δραστηριότητες της ομάδας εργασίας. Εάν εσείς ή ο οργανισμός σας ενδιαφέρεστε να γίνετε μέλη της ομάδας εργασίας, παρακαλώ συμπληρώστε τη διαδικτυακή φόρμα (στα Αγγλικά). Είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτος οποιοσδήποτε/οποιαδήποτε έχει συμμετάσχει σε έργα επιστήμης των πολιτών ή σε περιβαλλοντική παρακολούθηση και αξιολόγηση σε περιοχές που πλήττονται από ένοπλες συγκρούσεις. Με μοχλό το έργο μας στην Ουκρανία, πιστεύουμε ότι η κοινότητα πρακτικής είναι ήδη πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι υποθέτουμε και μία από τις πρώτες εργασίες μας -με τη βοήθειά σας- θα είναι να τη διερευνήσουμε και να την επεκτείνουμε. 

Η Anna Berti Suman (A Sud) και ο Doug Weir (Conflict and Environment Observatory) είναι από κοινού Πρόεδροι της ομάδας εργασίας του ECSA για την επιστήμη των πολιτών σε περιοχές που πλήττονται από ένοπλες συγκρούσεις

Member of the ECSA working group:  Iryna Babanina, Anna Berti Suman, Carolina Doran, Muki Haklay, Anna McKean, Stefania Oikonomou, Doug Weir, Katerina Zourou

Photo credit: United Nations Environment (flickr) 2006 © UNEP

Haret Hreik - Lebanon

It should be noted that in a residential suburb such the Haret Hreik Security Square, where over 50 per cent of the buildings were destroyed, soil contamination from small sources like the above have a comparatively low priority within the overall clean-up programme.

For further information go to www.unep.org/disastersandconflicts

For the report: postconflict.unep.ch/publications/UNEP_Lebanon.pdf